GASTRONOMİK RENKLER

YEMEKLERİN VE MEKANIN RENKLERİ İŞTAHIMIZI NASIL ETKİLİYOR?

Gelişen dünyada tüketici yemeği fizyolojik ihtiyacı karşılamasının dışında, yemeğin sunulduğu mekanla, yemeğin görüntüsü, yemeğin renk uyumu ile hatta yemeği statü ve prestij unsuru göz önüne alındığında sosyal medyada paylaşımını yapabilecek güzellikte olması ile birlikte değerlendirilmektedir. Mennell, Van Otterloo ve Murchott çalışmasında gastronomiyi yemeği paylaşmak ve birlikteliğin önemini vurgulamak olarak sosyal yönüyle değerlendirmektedir. Tüketicinin yapılan sosyal medya paylaşımları, yemeğin rengi, popüler olan bir hizmeti tükettiğinde etrafta daha prestijli olarak algılandığı görüşü tüketicinin satın alma davranışını önemli ölçüde etkilemektedir.

Yine yapılan araştırmalarda gıda renklerinin, kullanılan malzeme renklerinin ve mekanda kullanılan renklerin besin seçimlerini, tüketim miktarlarını ve kişilerin tat algılama eşiklerini etkileyebildiği gözlenmiştir. “Appetite” dergisinin 2012 yılında yayınlanan bir haberinde kırmızı etiketli bardaktan içilen içeceklerin mavi bardaklara göre daha az içildiği, kırmızı tabaklarda sunulan atıştırmalıkların ise mavi veya beyaz tabaktakilerine göre daha az tüketildiği görülmüştür.

Renkler, özelikle gastronomi açısından baktığımızda algıladığımızdan çok daha fazlası ve bilinçaltımızda çok fazla etki uyandırıyorlar. Duyusal ve psikolojik açlığın biyolojik açlığın önüne geçtiği durumlardan biri de renklerdir. Renklerin beslenme psikolojisi üzerinde etkisi çok fazladır. Renkler besinlere olan algıyı, isteği az ya da çok yiyeceğinizi belirler. Örneğin yaş ilerlediğinde kadınlarda turuncuya, erkeklerde ise yeşile olan ilginin azaldığı saptanmıştır. Tabii burada gastronomi kavramı içinde sadece yemekleri değil, yemek yenen mekanları da kastediyoruz. Araştırmacılar 9 saniye içerisinde besin seçimini etkileyen en önemli unsurun renk olduğunu söylüyorlar. Bulunduğunuz ortamın rengi, tabakların rengi, yemeklerin rengi iştahı etkilemektedir.

Belki bilinçli belki de farkında olmadan seçtiğimiz yemekler ve mekanlarda bizi hangi renkler nasıl etkiliyor? Renklerin psikolojimiz ve iştahımız üzerindeki etkisi ne kadar önemli?

Her ne kadar renklerin insan üzerindeki etkilerine dair yapılan araştırmalar günümüzde süregelse de keşfi uzun yıllar öncesine dayanıyor. Uzakdoğu ülkesi olan Tibet'te yüzlerce yıl önce uygulanmaya başlanan renk terapisi, renklerin insan psikolojisi üzerindeki etkilerine işaret ediyor. Bugün bilimsel verilerle kanıtlanan renk dalga boyları insan bedeni üzerinde ciddi etkilere sahip. Renk terapisinin ardındaki teorinin bir kısmı bilimsel olarak kanıtlanmamasına rağmen, çalışmalar renklerin ruh halini derinden etkileyebileceğini ve çoğu zaman insanların duygusal ve fiziksel davranışları üzerinde ölçülebilir bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir.

İnsan psikolojisini etkileyen renkler her konuda olduğu gibi yemek konusunda da oldukça etkilidir. Yemeğin rengi tüketicilerin aromayı doğru şekilde tanıma yeteneğini etkilemektedir. Renk, alınan hazzı ve lezzeti etkilediği için yemek seçiminde ve tüketiminde önemli bir rol oynuyor.

Besinin rengi ve rengin yoğunluğu insan zihninde ona dair oluşan tat algısını değiştirmektedir.

2012 yılında yapılan bir çalışmada, kırmızı tabakta servis edilen krakerlerin, beyaz ya da mavi tabakta servis edilenlere göre daha az tüketildiğini belirtmiştir. Bu durumun, kırmızı rengin genellikle "tehlike" ile özdeşleştirilmiş olmasından kaynaklanabileceği, yani besinden kaçınmaya ve besin tüketiminde azalmaya yol açabileceği belirtilmiştir.

Mesela yeşil, çoğu kişiye sağlıklı beslenmeyi çağrıştırıyor. Odaklanmayı ve sindirimi artırıyor. Çünkü doğanın rengidir yeşil. Sakinleştirici özelliği olduğu ve hem sinir sistemimizi dengelemeyi hem de bedenimizin ritmik düzenini korumayı kolaylaştırdığı bilinir. Dünya üzerinde en çok bulunan ve tercih edilen renklerden biridir. Sakinleştirici özelliğinden dolayı şefkat duygusunu da açığa çıkarır. Tıpkı doğadaki gibi yenilenmeyi ve canlanmayı ifade eder. Yemeklerde kullanılan yeşil malzemelerin insanı iyi, sağlıklı ve hafif hissettirmesi kadar restaurantta kullanılması da yeşil rengin insanı rahatlatması ve huzur vermesi açısından çok doğru bir seçim olacaktır. Üretkenliği arttıran etkisiyle restoran mutfaklarında da tercih edilebilir. Bina ya da diğer kapalı mekanların girişinde yeşil renk kullanılması da girilen ortama güven duymaya ve rahatlamaya yardımcı olur.

İştah algısı ve tüketim seçimlerini en çok etkileyen renklerden bir de Beyazdır. Mekanlar ve algı açısından bakarsak, beyaz mekanları olduğundan çok daha geniş ve ferah gösterdiğinden, aynı zamanda aydınlık mekanlar yaratmaya yardımcı olduğundan sürdürülebilirlik açısından da tercih edilecek renklerdendir. Bütün renklerle uyum sağlayan, tamamlayıcı ve dengeleyici bir renk olduğundan, diğer tüm elementlerle ve renklerle de rahatlıkla kullanılabilir. Işığı yansıtan beyaz renk, az ışık alan mekanların aldığı ışığı mekan içinde yansıtarak mekanın daha aydınlık olmasını sağlar. Böylece daha az enerji harcamanıza da yardımcı olur.

Yemek açısından baktığımızdada çoğu araştırmada beyaz tabaklarda sunulan yemeğin, diğer renkli tabaklara nazaran çok daha iştahla karşılandığını ve tercih edildiğini ortaya koymuştur. Beyaz tabakların besin tüketimini artırdığı da görülen sonuçlardan biridir.

Mavi renk ise psikolojide sakinleştirici ve rahatlatıcı özellikleri ile biliniyor. Ama doğada mavi renkli besin çok fazla bulunmadığı için yeme alışkanlıkları açısından bir güven duygusu uyandırmıyor ve araştırmalara göre mavi renkli tabaklar tercih etmek besin tüketimini azaltabiliyor.

Restoranlarda mavi renk kulanmak ise besin tüketimi üzerinde negatif bir etkisi olduğu için çok tercih edilmiyor ama işin ilginç tarafı, mavinin tonu koyuldukça bu etkilerin kaybolup, mekanın daha rahat ve tercih edilir hale gelmesi. Dolayısıyla mavinin açık tonları mekan açısından çok da tercih edilmemesi gereken renklerden.

Kırmızı gastronomi açısından çok etkili ve önemli bir renk ve iştah artıran renkler arasında da ilk sırada yer alıyor. Dünyaca ünlü yiyecek markaların logolarında kırmızı renge yer verilmesi de tabii ki tesadüf değil. Bu renk insanlar üzerinde oldukça güçlü etkilere sahip, gastronomi açısından ise daha hızlı ve daha fazla miktarda besin tüketimini sağladığı biliniyor. Turuncu da kırmızının bir tonu olarak yine enerji ve heyecan rengidir ve kırmızı gibi turuncu da açlığı tetikler. Kırmızı renk, düşünmeden ve heyecanla hareket etme isteğini uyararak farkında olmada daha çok yemeye neden olabilir. Ama restoranlarda mimari olarak kırmızı rengi kullanmak çok önemli bir dengeyi gerektirir. Çünkü yaşanılan mekanlarda blok olarak kırmızı rengin kullanımının, saldırgan ve agresif davranışları tetiklediği de yine psikolojik olarak bilinen etkilerden biridir.

Sarı da iştahı artıran renkler arasındadır. Sarı, güneşi, ışığı, parlamayı temsi ettiğinden ya da insanlarda böyle bir etki bıraktığından, mutluluk hormonunun salgılanmasını destekler. Bu sayede kişiler daha mutlu ve pozitif hissettikleri için yeme kontrolünü kaybedebilirler. Bu arada sarı tonları kullanılan mekanlar, tıpkı güneşli bir gün gibi davet edicidir. Sarı kullanılan mekanlarda, kendinizi iyi hissetmek için orada olmak istersiniz. Tabii sarının tonu da çok önemlidir, soluk sarı söz konusu olduğunda, çürümeyi, hastalığı, depresyonu simgeler. Dolayısıyla konu sarıysa seçilen tonlar oldukça önemlidir.

Kısaca özetlersek, yemek yenilecek mekânın atmosferi, kullanılan masa örtülerinin renkleri, sunulan yiyeceklerde tercih edilen tabaklara, yiyeceklerin birbiri ile renk kombinasyonu bir bütün oluşturarak o yiyecek hakkındaki algılarımızı oluşturmaktadır. Bu algılar çerçevesinde o yiyeceklere karşı, acı tatlı, ekşi ya da güzel, çirkin, itici ve çekici gibi yargılar oluşturulmaktadır. Yıllarca süre gelen araştırmalara bakıldığında bireylerin bu algılarına göre tabaklar ve restoranları tercih ettikleri ve yeni mekanların da bu özelliklere göre tasarlandığı bilinmektedir.

Bu bilgiler doğrultusunda tüketimin tamamına etki eden gastronomi ve renk algısı ile pozitif ilişkiler geliştirilip tüketicilerin istek ve taleplerinin psikolojileri ile örtüştürülerek mekân ve tabakların tasarlanmasının ne kadar gerekli ve önemli olduğu da görülmektedir.

Kaynak: avekon.org