YAPAY ET

İklim krizi için gerekli olduğu belirtilen yapay et üretimi

çevreye daha zararlı olabilir mi?

İklim krizi ile birlikte, bir süredir sera gazı salınımında hayvancılığın etkisi de gündeme gelen konular arasında yer alıyor. Bu probleme çözüm getiren bitki bazlı et alternatifleri ya da hücresel tarımı ile elde edilen et ürünleri her geçen gün tüketicilerin gözünde daha fazla değer kazanmaya başladı ve yapay et kavramı günlük hayatımızda daha çok duyulur oldu.

Peki, tam bir laboratuvar ürünü olan yapay et nedir?

Laboratuvar ortamında hayvan hücresinden çoğaltılarak üretilen ete “yapay et” veya “hücre kökenli et” adı veriliyor. Keçi, sığır, dana, tavuk gibi etinin tüketildiği hayvanlardan kök kücreler alınıyor. Alınan bu hücreler; aminoasit, glikoz, vitamin ve minerallerden oluşan bir çözelti ile karıştırılıyor. Çözelti, biyoreaktörlere karıştırılıyor ve bu çözelti, ortaya kas hücrelerinin çıkmasını sağlıyor. Bu kas hücrelerine, "yapay et" deniyor.

Yapay etler üzerinde yapılan çalışmalarını destekleyenler, bu teknolojinin iklimi büyükbaş hayvan çiftliklerinin ve genel olarak hayvancılığın çıkardığı sera gazlarıyla çevreye verdiği zarardan koruma amaçlı olduğunu söylüyor. Bnunla birlikte, laboratuvarda hücre kültürlerinden üretilen ve halk arasında "yapay et" diye bilinen ürünlerin, seri üretime geçtiği durumda çevreye geleneksel et endüstrisinden daha büyük zarar vereceği de iddialar arasında.

Laboratuarda yetiştirilen etler, besin açısından zengin bir sıvı içinde hayvan kök hücrelerinin büyütülmesiyle üretiliyor. Burada geleneksel hayvan çiftliklerine göre daha az toprak, yem, su ve antibiyotik kullanılıyor. Ayrıca çiftlik hayvanlarını yetiştirme ve kesme ihtiyacını ortadan kaldırıyor. Öte yandan henüz hakem değerlendirmesinden geçmeyen analize göre yapay etlerin bu denli popülerleşememesi aslında çevre için daha iyi olabilir.

Zira mevcut yöntemlerle yapılan yapay et üretimini artırmak, küresel sığır eti endüstrisinden 4 ila 25 kat daha fazla emisyona neden olabilir.

Laboratuvarda et üretirken harcanan yüksek elektrik miktarı ve şimdilik küçük ölçekte gerçekleştirilebilmesi, yapay etin piyasaya henüz hazır olmadığını işaret ediyor. Hatta Hollandalı çevreci araştırma şirketi CE Delft’in 2021’de yaptığı araştırmaya göre yapay domuz ve tavuk etinin çevreye yararlı olmasının tek yolu, güneş veya rüzgar enerjisi kullanılmasıyla mümkün. Bazıları içinse yapay etin görüntüsü ve tadı hala gerçeğinin yerini tutmuyor.